Geçtiğimiz günlerde Tunceli’nin Hozat ilçesinde kış uykusunda olması gereken yılanların karlar üzerinde belirmesi, “Kışın ortaya çıkan bu yılanlar depremin habercisi olabilir mi?” diye düşünen halkta paniğe neden oldu. Peki bu endişe tamamen yersiz mi yoksa gerçekten yılanlar depremi hisseder mi? Yer hareketleri, yer altında yaşayan hayvanların davranışlarını etkiler mi? Prof. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız anlattı…
Yılanlar, sıcaklar bastırınca ortaya çıkan, kış aylarında kış uykusuna yatan soğuk kanlı canlılar ancak nadiren de olsa kış aylarında aktif olduklarına dair haberleri duyuyoruz.
Geçtiğimiz günlerde Tunceli’nin Hozat ilçesi Kurukaymak Tanzi köyünde kar üzerinde gezinen yılanlar vatandaşları korkuttu.
Yılanları görüntüleyen hayvancılıkla uğraşan Okan Duman, ’’Her tarafta yılan var. Ne oldu bu doğaya böyle, acaba deprem mi olacak? İnanamıyorum, kışın ortasında karların üzerinde yılanlar dolaşıyor. Kışın ortasında yılanlar ortaya çıkıyor. Bu normal değil’’ dedi. Vatandaşlar arasında yılanların deprem öncesinde garip davranışlar sergilediği inanışı hakimken, deprem bilimciler de son dönemlerde Tunceli’nin ciddi bir deprem tehdidi altında olduğunu, 7,4 büyüklüğünde deprem beklediklerini açıklamışlardı.Kaynak: İHA
Adıyaman Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız, geçen yıl Mardin, Muş, Diyarbakır gibi çeşitli illerden sürüngenlerin aktif olduğu dönemlerin olduğunu, normalde soğuk kanlı canlıların kış aylarında kış uykusuna yattığını, bu şekilde aktif olmalarının üzerinde küresel ısınmanın bir etkisi olabileceğini söyledi.
Peki, kışın yılanların ortaya çıkması olası bir durum mu?
Yılanlar depremi hissedip topraktan çıkar mı?
Karın üstünde yılan görmek çok tuhaf bir durum mu?
Yer hareketleri, yer altında yaşayan sürüngenleri nasıl etkiliyor?
Deprem, sel, heyelan gibi felaketlerde hayvanlar nasıl davranışlar sergiler?
Bu konuda araştırmalar ne diyor?
Prof. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız, hem Tunceli’de yaşanan bu olayın detaylarını hem de yılanların deprem gibi felaketlerde nasıl davranışlar sergilediklerini konuştuk.
Tunceli’de yaşanan olayda halk yılanların depremi hissedip topraktan çıktığını dolayısıyla depremin habercisi olduğunu düşünüyor. Peki bilimsel olarak böyle bir şey mümkün mü?
Prof. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız, yılanların depremi hissettiğine dair iddiaların ilk kez ortaya atılmadığını, hatta bu iddiaların sadece yılanlar ile sınırlı kalmadığını, bazı çiftlik hayvanları ve kedi, köpek gibi evcil hayvanların da depremden önce tuhaf davranışlar sergilediklerinin önceden beri ileri sürüldüğünü belirtti.
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’na (USGS) göre, önemli bir depremden önce olağandışı hayvan davranışına dair en eski kayıt, M.Ö. 373 yılına Yunanistan’a ait. Bu belgede, “Sıçanlar, gelincikler, yılanlar ve kırkayaklar, yıkıcı bir depremden birkaç gün önce evlerini terk edip güvenli bir yere gittiler” ifadelerine yer verilmiştir. Ancak bunların büyük birçoğu anekdotlardan oluşmakta ve bilimsel yöntemler ile elde edilmiş kesin kanıtlar ile desteklenmiyor.Kaynak: Prof. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız
YILANLAR DUYMAZ AMA BİZİM HİSSEDEMEDİĞİMİZ TİTREŞİMLERİ HİSSEDER
Prof. Dr. Yıldız, dış kulağı ve kulak zarı gibi organlarını bulunmayan yılanların duymadığını ancak iç kulaklarında bulunan bir kemik vasıtasıyla titreşimleri algıladıklarını belirtti ve ekledi: “Yani siz yılana doğru yürüdüğünüzde yılanlar sizin ayak seslerinizi duymaz, hareketiniz ile oluşturduğunuz titreşimler ile geldiğinizi algılar. Ancak titreşimlere neden olacak yüksek sesler yine yılanlar tarafından titreşim olarak algılanır. Bu nedenle depremlerin oluşturduğu titreşimler, deprem anında sadece yılanlar tarafından hissedilir.”
Yılanların deprem öncesi titreşimleri hissettiklerine dair bilimsel bir kanıt olmadığını ancak bizim hissedemediğimiz küçük depremlerin oluşturduğu titreşimlerin yılanlar tarafından hissedilebildiğini sözlerine eklenen Yıldız, Tunceli’de yılanların görülmesinin üzerine bir deprem yaşanmadığına göre, yılanların deprem habercisi olmadığı ve paniğe gerek olmadığını sözlerine ekledi.
Yapılan bilimsel bir çalışmada 160 depremde 729 vaka raporu derlenerek istatistiksel bir değerlendirme yapıldı. Bu çalışmada sadece yılanlar ile ilgili değil, keçi, koyun ve balıklar gibi 130 farklı hayvanın davranışı incelendi. Çalışmada kullanılan raporlar daha çok Yeni Zelanda, Japonya, İtalya ve Tayvan gibi depremin daha fazla olduğu ülkelerden geldi. Yapılan çalışmada hayvanların ana depremden birkaç saniye önce hafif yer hareketlerini hissetme ihtimali ile sınırlı olduğu rapor edildi. Bazı iddialar yılanların 4-5 gün önceden depremi hissettiği yönünde ancak çalışmalar bunun da mümkün olmadığını vurguluyor.Kaynak: Prof. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız
NEDEN KIŞ UYKUSUNDAN UYANIYORLAR?
Karın üstünde yılan görmek çok tuhaf bir durum mu? Kış uykusunda olması gereken yılanlar karların üzerinde neden belirir?
Yılanların kış uykusunu mevsimsel parametrelerin belirlediğini söyleyen Yıldız, kış uykusu denildiğinde, normal insanların uykusu gibi düşünülmemesi gerektiğini, bunun olumsuz şartlardan korunmak için toprak altında bekleme süreci olduğunu, bu nedenle kış mevsimindeki güneşli birkaç günün, yılanların geçici olarak ortaya çıkmasına neden olabileceğini ifade etti.
Her ne kadar bazı bölgelerde karlar yerde olsa da hava sıcaklığının 15-18 dereceleri bulduğu günlerde bu durumun yaşanabileceğini belirten Yıldız, yılanların 2 derecede güneşlendiklerine dair bilimsel gözlemler mevcut olduğunu, normalde doğrudan karın üzerinde güneşlenmediklerini ancak insanları fark edince korkuyla kaçmaya çalışırken kar üzerinde de görünebileceklerini vurguladı.
DEPREMİ HİSSETTİKLERİNE DAİR BİLİMSEL KANIT YOK
Yer hareketleri, yer altında yaşayan sürüngenleri nasıl etkiliyor? Deprem, sel, heyelan, gibi felaketlerde nasıl davranışlar sergiliyorlar?
Yer altında yaşayan canlıların deprem anında titreşimleri hissedebildiklerini, ancak doğrudan deprem anı ile ilgili sürüngen davranışları hakkında yapılmış bilimsel çalışma olmadığını vurgulayan Yıldız, sel ve heyelan gibi afetlerin yer altında yaşayan sürüngenler için daha yıkıcı ve zararlı olabileceğini belirtti.
Sürüngenler, dere yataklarında normal su seviyesi üzerindeki kotlarda toprak altında yuvalanır, sel ile su seviyesi yükselince, sürüngenlerin yuvası su ile birlikte dağılarak, akıntıya kapılabilirler. Örneğin geçen yıl Şanlıurfa’da meydana gelen sel felaketi ile yılanların akıntıya kapıldığı görüntüleri gelmişti. Heyelanların meydana geldiği topraklarda sürüngen yuvaları varsa, yuvalar dağıldığından, sürüngenler olumsuz etkilenebilir hatta ölümlerine neden olabilir.Kaynak: Prof. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız
GÜNEŞLİ HAVALARDA DIŞARI ÇIKIYORLAR
Kesin bir kanıtı olmasa da özellikle evcil hayvan sahipleri tarafından yapılan yorumlar hayvanların depremi bir süre öncesinden hissedebildiği yönünde. Hayvanların duyu organları insanlarınkine oranla daha mı hassas?
Her hayvanın duyma frekansının farklı olduğunu, insanlar 20-20000 hertz frekans aralığındaki sesleri duyabilirken, köpeklerin 65-45000, kedilerin 100-60000, yarasaların 2000-110000 hertz frekans aralığındaki sesleri duyabildiklerini, bu nedenle her canlı türünün hassasiyeti farklı olduğunun altını çizen Prof. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız sözlerini şöyle noktaladı:
“Son yıllarda Doğu Anadolu bölgesinde kar yağışları azaldı. Soğuk geçen kış mevsimleri de gittikçe azaldı. Burada yaşayan soğuk kanlı canlıların zaman içerisinde yeni mevsim şartlarına uyum sağladığını ve bu yıl her ne kadar iyi kar yağışı olsa da, soğuk geçse de geçmiş yıllardan gelen alışkanlıklarını sürdürdüklerini ve güneşli havalarda dışarı çıktıklarını görüyoruz. Küresel ısınmanın tüm canlılara etkisi olduğunu biliyoruz. Soğuk kanlı canlılara da etkilerinin bu şekilde ortaya çıktığını ve aktivasyonlarını etkilediğini düşünüyoruz.” Kaynak Hürriyet
